1990 Hac İzdihamı: Bir Korkunun Gölgesinde Geçen Yaşamlar

O gün, 2 Temmuz 1990, saat 09:00, Mina... Müslümanların kutsal topraklarında gerçekleşen bu trajik olay, yıllar boyunca hafızalardan silinmeyecek izler bıraktı. Her yıl milyonlarca insanın akın ettiği Hac ibadeti sırasında meydana gelen bu izdiham; insanların inançları ve dualarıyla birlikte yaşadığı korkunun bir yansımasıydı. Ama ne yazık ki, bu yıllar sonra bile tam olarak açıklanamayan birçok soruyu da beraberinde getirdi.

Olayın Anlam ve Önemi

Mina’da gerçekleştirilen şeytan taşlama ritüeli esnasında oluşan izdiham; sadece bir ibadet değil, aynı zamanda toplumsal dayanışmanın sembolü olan Hac'ın karanlık yüzünü gösterdi. Resmi kayıtlara göre 1426 kişi hayatını kaybetti . Binlerce insan bir araya gelirken, özellikle kalabalığın yoğun olduğu tünellerdeki koşulların ne kadar tehlikeli olduğu gözler önüne serildi.

Tarihsel Arka Plan

Hac ibadeti; İslam dininin beş şartından biri olup her yıl birçok ülkeden gelen Müslümanların Suudi Arabistan’a akın etmesiyle gerçekleşir. Ancak tarih boyunca yapılan hac organizasyonları birçok krizle karşılaşmıştır. Örneğin; daha önceki yıllarda benzer olaylar yaşanmıştı ama hiçbiri Mina'daki 1990'daki kadar yıkıcı olmamıştı. Bu tür izdihamlar genellikle tüneller gibi dar alanlarda yaşanıyor ve kalabalığın kontrolsüz bir şekilde hareket etmesi durumu çok tehlikeli hale getiriyordu.

Bir tanık şöyle diyor: “O gün her şey çok normal görünüyordu ama aniden herkes koşmaya başladı! Yürümek imkânsızdı... Herkes birbirini ezip geçiyordu.” Bu ifadeler bile o an yaşanan dehşeti anlamak için yeterli!

Meydana Gelen İzdiham

Izdaham sırasında insanların nasıl sıkıştığını anlamak oldukça zor. Kalabalığın içindeki insanlar çığlık atarken ve kurtuluş yolu ararken, bazı kaynaklara göre o anda yapılan güvenlik önlemleri de yeterli değildi! Durum kontrol altına alınamadığında işte sonuç felaket oldu.

Resmi olmayan verilere göre birkaç dakika içinde binlerce kişi çaresizce yere yığılırken yalnızca birkaç güvenlik personeli durumu kontrol etmeye çalışıyordu. Hatta iddia edilir ki bazı kurtarma ekipleri zamanında yetişemedi ve bunun sonucunda can kaybı arttı.

Sosyal Medya Öncesi Dayanışma

Böylesine büyük bir felaket karşısında sosyal medya platformları mevcut değildi ama iletişim yollarıyla dayanışma örnekleri gösterilmişti. Telefon zincirleri aracılığıyla insanlar haberleşmeye çalışıyor; radyo duyuruları ise olay yerinden uzak olan yakınları bilgilendirmek için devreye giriyordu. Yerel camilerdeki cemaate telefonla ulaşılıyordu fakat yine de yaşanan kaosun etkileri çok derin oldu.

Kurtulanların Tanıklıkları

Mina’dan kurtulan Hamza isimli bir hacı adayı ise şu şekilde anlatıyor: "Tam orada yürüdüğüm sırada ayağım kaydı ve düşmemle birlikte kalabalık beni eziyordu... Etrafımda haykıran insanlar vardı fakat kimseye ulaşamamıştım." İşte böyle duygusal anlar o günde hayatını kaybedenlerle hayatta kalanların kesişim noktasını oluşturuyordu.

Günümüzde İzleri Taşımak

Bugün Türkiye’de dahi pek çok insan 1990’daki hac faciasını unutmuyor! Özellikle yeni nesil umre veya hacca gitmek isteyen gençlerin aklındaki sorular “Acaba tekrar olur mu?” endişesiyle dolu...

Sosyal Medyanın Gücü Üzerine Düşünceler

2023 yılına gelindiğinde ise Twitter (@.............. üzerinden yazılan paylaşımlar gibi sanal ortamda bilgi aktarımı çok hızlı hale geldi ama belki de sosyal medyanın aşırı kullanımı kalabalıklarla ilgili başka sorunlara yol açabilir? O günkü durumun modern çağdaki olası benzerlerinin yaşanmaması için her türlü tedbir alınmalı!

Tüm bunlardan Sonuç Çıkarmak!

Aklımızda kalan sorulardan biri şu olabilir: Bugünün teknolojisi altında hala aynı hataları yapabilir miyiz? Kitlelerin ihtiyaçlarının giderilmesindeki ihmaller ya da yönetimsel sorunlarla tarih tekerrür edebilir mi? Bütün bunlar hala düşündürücü… Sadece o gün değil bugün bile hatırladığımız böyle acılar bizlere nasıl ders verebilir? Zaman ilerledikçe geçmişin travmaları üzerine yeniden düşünmek zorundayız!