2020 - Necef Deryabenderi, İranlı yazar ve çevirmen (d. 1929)

Bir zamanlar, İran’ın huzurlu bir köyünde, Deryabenderi adında bir çocuk dünyaya geldi. 1929 yılıydı; gözleri hayal gücüyle parlıyordu ve kalemi eline aldığında, kelimelerin dans edebileceğini biliyordu. Genç yaşta edebiyat tutkusunu keşfetti. Ancak bu tutku onu zorlu yollara soktu; çünkü İran'daki siyasi atmosfer oldukça gergindi. Hükümetin sansür ve baskıları, onun yaratıcılığını tehdit ederken, içindeki isyan duygusu da her geçen gün büyüyordu.

Deryabenderi için yazmak yalnızca bir hobi değildi; bu, onu özgürlüğe kavuşturan bir araçtı. 1940’ların sonlarına gelindiğinde, genç yazar ilk hikayesini kaleme aldı ve bu eser yayımlandığında kendine güven kazandı. İronik olarak, yıllar geçtikçe yaptığı çevirilerle daha geniş kitlelere ulaştı; ancak kendi eserlerini yazarken hissettiği baskılar devam etti. Belki de en büyük sorunu, kendi sesinin peşinden koşarken başkalarının beklentilerine takılmaktı.

Çalışmalarıyla tanınmaya başladıkça hayatı daha karmaşık hale geldi. Yazarlar ve şairlerle dolu edebi çevrelere adım attı ama bunu yaparken dikkatliydi zira her yeni ilişki yeni tehlikeler getirebilirdi. Kimi zaman diğer yazarların etkisinde kalmaktan korkuyordu; bu nedenle çevirilerde bile kendi tarzını bulmaya çalışıyordu.

Necef Deryabenderi’nin eserleri sadece İran kültürü ile sınırlı değildi; dünya edebiyatına yaptığı katkılarla da kendisini kanıtladı. Çeşitli dillere çevrilen romanları sayesinde farklı bakış açılarıyla tanıştı okurlar... Ancak burada ironik olan şey şuydu: Kendi sözlerini başka dillerde görmek ona özgünlük hissi vermekten çok uzaklaşıyordu.

O yıllarda pek çok edebi akım varlık gösteriyordu ama Deryabenderi onlardan herhangi biriyle sınırlanmak istemiyordu buna rağmen deneysel yazım tarzları denemeye cesaret ettiği için eleştirmenlerden olumlu geri dönüşler alıyordu... Fakat belki de en büyük başarılarından biri genç neslin dikkatini çekebilmesiydi! Zira onun eserleri okurlara sadece yeni dünyalar sunmakla kalmadı; aynı zamanda kendi toplumlarına ayna tuttu.

Yıllar geçtikçe Necef’in ünü sınırları aştı! Birçok ödül kazandı ancak kim bilir belki de en değerli ödülü kendisine ait olan özgünlük anlayışıydı... Eserlerinde kullandığı metaforlar öylesine derin anlamlara sahipti ki okuyucular her seferinde yeni detaylar keşfedebiliyordu!

Deryabenderi’nin kariyerinin zirveye ulaşmasının ardından bile üretkenliği azalmadı tam tersine! Sıklıkla toplumsal olaylara duyarlılığı ile bilinir oldu ve yazdığı makalelerde düşüncelerini açıkça ifade etmekten çekinmedi... Her ne kadar bazı görüşleri tartışmalı olsa da onun cesareti takdirle karşılandı!

Zaman içinde yazdığı çeviriler ise sadece metin aktarımı olmaktan çıktı; artık o metinlerin ruhunu anlamak için ince elenip sık dokunmuş çalışmalardı! Her cümlesinin ardında yer alan derin düşünce yapısı onu başka bir seviyeye taşıdı...

Aynı dönemde politik durumu değerlendiren birkaç makale yayınladığında ise eleştirmenler arasında tartışmalara yol açtı: Kimileri onu cesur bulurken kimileri risk almakla suçladı! Ancak yine de sosyal meselelerde fikir beyan etme konusundaki kararlılığına hayran kaldılar...

Bütün bunların yanı sıra yaşadığı coğrafya ona ilham veren unsurlar sunmaya devam etti: Doğanın güzellikleri ile şehir yaşamının karmaşası arasında gidip gelmekteydi ki birçok eseri bunun yansımasını taşıdı!... Onun kelimelerinde okuyucular hem doğayı hem de insan ilişkilerini deneyimleyebilir hale geldiler.

Deryabenderi'nin ölümünün ardından geçen yıllar içerisinde mirası hâlâ tartışılıyor: 2020 yılında aramızdan ayrıldı fakat eserleri hala okuyucuların zihninde yankılanıyor... Bugün bile etkilendiği olayların izlerini taşırken bulunduğu çağdan sıyrılmayı başarması ilginçtir!

İran’daki toplumsal değişimler ışığında onun anlatımı ve dili hala taze sayılır belki de bunu sağlayan özelliği yalın ama güçlü ifadeleriydir? Yıllar sonra bile onun hikayeleri genç kuşak yazarlar tarafından yeniden yorumlanıyor…