1988 Dağlık Karabağ Olayları: Tarihin Yeniden Şekillenişi

17 Şubat 1988, saat 14:30, Stepanakert... O gün, hayatlarını kaybetmiş olanların gölgeleri hala şehri sarhoş etmişken, Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki gerilimler birer birer su yüzüne çıkmaya başladı. 1988 yılında gerçekleştirilen referandumda, Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın Azerbaycan'dan ayrılıp Ermenistan'a katılma kararı oylamaya sunuldu. Bu olay sadece bölgenin değil, aynı zamanda Sovyetler Birliği'nin de geleceğini derinden etkileyen bir kırılma noktasıydı. Ülkede tam olarak ne olduğu sorusu ise hâlâ tartışılmaktadır.

Tarihsel Arka Plan

Bazı tarihçilere göre, bu olayların temelleri çok daha önce atılmıştır. Dağlık Karabağ, tarihsel olarak hem Ermeni hem de Azeri kimliklerinin karmaşık iç içe geçmişliğini taşırdı. Sovyet döneminin getirdiği çeşitli sosyal ve politik değişimlerin sonucunda ise etnik çatışmalar iyice alevlendi. O dönemdeki resmi istatistiklere göre; bölgede yaşayan Ermenilerin sayısı yaklaşık %76 gibi yüksek bir orana ulaşmıştı ve bu da onların kendilerini daha güçlü hissetmelerine yol açıyordu.

Azerbaycan'ın 1918'de bağımsızlığını ilan etmesinden sonra Dağlık Karabağ bölgesi çoğunlukla Ermeni nüfus tarafından yoğunlaştırıldı; fakat siyasi yapılanmalar gereği Moskova'nın direktifleri doğrultusunda Azerbaycan sınırları içerisinde yer aldı. Bu durum; tıpkı parçaları eksik bir bulmacada olduğu gibi, kimliklerin zamanla birbirine karışmasına neden oldu.

Referandum ve Ardındaki Gelişmeler

Referandum sonucu %98 gibi çarpıcı bir oranla “evet” çıktı ve bu sonuç sonrasında tüm dünyanın gözleri üzerine çevrildi! Ancak dikkat çeken şey; pek çok kişi oy kullanmadan karar verildiğini ifade ediyordu . Bu karar sonrası hemen hemen her kesimde farklı tepkiler ortaya çıkmaya başladı.

Karar sonrası hızlıca bölgedeki huzursuzluk arttı ve insanlar kendi güvenlikleri için endişelenmeye başladı . Sokaklarda insanların gözlerindeki korkuyu görmek mümkündü. Etnik çatışmalar hız kazandı ve gergin ortam birçok insanın yaşamına mal oldu.

Sosyal Medya Öncesi Dayanışma Çabaları

O yıllarda sosyal medya yoktu ama dayanışma ruhu oldukça güçlüydü! Telefon zincirleri ile haberleşmek oldukça yaygındı. İnsanlar arasında kaybolmuş kimliklerin peşine düşen dostluk köprüleri kuruluyordu . Hatta mahalle bazında destek grupları oluşturuluyor, yaşanan zulme karşı koymak için direniş sergiliyordu halk.

Savaşın Başlangıcı: Sınırlara Dikkat!

Bazılarının “Moskova'nın sessiz kalışı” diye adlandırdığı bu dönemden kısa süre sonra sular durulmadı! Çok geçmeden Çoğu zaman akıllardan çıkmayan veya unutulan büyük bir kanlı mücadeleye dönüştü: Dağlık Karabağ Savaşı… Tam 1988’den itibaren başlayan bu savaşta resmi kayıtlara göre yaklaşık 30 bin insan hayatını kaybetti.

 

Dönemin tanıkları arasında en dikkat çekici olanlarından biri Leyla isimli genç kızdı . Yaşadığı travmanın etkileri üzerinden yıllar geçse bile silinmeyecek gibiydi... Kalabalıklar içinde insanların evlerini terk etmeleri gerektiğine dair çıkan söylentiler o kadar gerçekçi görünüyordu ki herkes çaresizlik içinde ayrılmak zorunda kaldılar. Kimi komşular birbirlerine veda edemedi bile...

 

Tarih Tekerrür Eder Mi?

 

Tüm bu gelişmeler göstermektedir ki tarih asla tekerrür etmiyor fakat bazı kalıntıları yeni nesillere miras bırakıyor! Bugün özellikle iletişim teknolojisinin gelişimi ile sosyal medyanın önemi büyüdü; zira Twitter gibi platformlar üzerinden gerçekleşen paylaşım kültürü sayesinde bilgilerin hızlıca yayılması sağlanabiliyor .) Ancak yine de hâlâ insanlara gerçek hayatta yardımlaşmanın verdiği duygu her zaman kıymetli kalacaktır!

 

Kapanış Düşünceleri

 

Dağlık Karabağı'n tarihi sadece sınırlar çizmekle sınırlanamaz... Ya da belki de dünya genelinde yaşanan pek çok çatışmanın ardında yatan sebeplerden biri olarak karşımıza çıkar? Ortak acılarımızdan ne öğrenebiliriz? Sizce barışı sağlamak amacıyla neler yapılmalı? Düşünceleriniz bizim için önemli!