1969 Yılı: Türkiye'deki Amerika Birleşik Devletleri Üslerinin Mülkiyeti Türkiye'ye Geçti

1969 yılının Temmuz ayının 12'si... Hava sıcak, bir yudum soğuk içecek için mücadele eden insanlar, ülkenin geleceğini etkileyen büyük bir olayın eşiğinde olduklarını bilmiyorlardı. Bu tarihte, Türkiye'nin stratejik önemini artıran bir gelişme yaşandı; Amerika Birleşik Devletleri’nin Türkiye’deki askeri üslerinin mülkiyeti nihayet Türk hükümetine devredildi.

Tarihin Önemi ve Anlamı

Soğuk Savaş döneminin en kritik anlarından biri olan bu dönemde, dünya genelinde süren güç mücadelesi birçok ülkede derin izler bıraktı. Özellikle NATO üyesi olan Türkiye, jeopolitik konumu gereği Batı'nın askeri yapısında önemli bir role sahipti. 1960’lı yılların sonlarına doğru ise Türkiye-ABD ilişkileri hem diplomatik hem de askeri açıdan yeniden değerlendirilmeye başlandı.

Bazı kaynaklara göre, o dönemde mevcut olan üslerin kontrolü ve kullanımı üzerine yapılan tartışmalar sonucunda 1950’li yıllarda kurulan bazı üslerin mülkiyetinin resmi olarak Türk hükümetine devredilmesi kararı alındı. Resmi kayıtlara göre, bu durum iki ülke arasındaki ilişkilerin yeniden şekillenmesine neden oldu.

Tarihsel Arka Plan

Türkiye’nin ABD ile olan ilişkileri 1947 yılına kadar uzanmaktadır; o yıl kabul edilen Truman Doktrini çerçevesinde ABD, Türkiye'yi Sovyet tehdidine karşı koruma amacıyla askeri destek vermeye başlamıştı. Bunun neticesinde NATO'nun kuruluşu (1950) ve ardından gelen Amerikan üslerinin inşası süreci başlamıştı.

Daha sonra 1964 yılında yaşanan Johnson Mektubu kriziyle iki ülke arasındaki bağlar sarsıldı. Ancak yine de stratejik konum itibarıyla özellikle Kafkasya ve Orta Doğu'ya yakınlığı nedeniyle Türk toprakları üzerindeki ABD üsleri önemini korudu.

Mülkiyet Devir Süreci

1969 yılına gelindiğinde ise -belirli engeller olsa da- iki ülke arasındaki dengeyi sağlamak adına ciddi adımlar atılmaya başlandı. Bazıları ise iddia eder ki; bu süreçte yeni bir siyasi neslin ortaya çıkışı etkili oldu ve genç siyasetçiler daha bağımsız bir dış politika arayışı içerisine girdi. Böylece ABD ile yapılan müzakerelerde tüm üslerin kontrolünün veya en azından yarısının artık Türk devletine ait olacağı kararı verildi.

Duygusal Anlatım: Tanık İfadesi

O dönem Gölcük’te yaşayan Emre Yıldız (50), “O gün hatırlıyorum çok gergin ama umut dolu hisler içindeydik” diyerek anısını paylaşıyor. “Herkes o gün ne olacağını konuşuyordu. Sabah erkenden radyolarımız açık kaldı... Sonunda sevindirici haber geldi!”

Sosyal Medya Öncesi Dayanışma

Sosyal medya olmadığı için telefon zincirleri gibi yöntemlerle bilgi aktarımı sağlanıyordu; insanlar radyo yayınlarını dinleyerek olaylardan haberdar olmaya çalışıyorlardı. Toplumda büyük bir dayanışma gözlemlenmişti; mahalle sakinleri birbirlerine haber veriyor, sokaklarda toplantılar düzenliyordu.

 

Bazı tanıkların anlattığına göre o dönem camilerden bile duyurular yapılırdı! Bu dayanışma ortamında toplum olarak harekete geçmek daha kolay hale gelmişti… Herkes sürecin olumlu sonuçlanmasını bekliyordu!

 

Günümüzde Bağlantılar

 

Türkiye'de 2023 yılında meydana gelen çeşitli olaylarla birlikte güvenlik meseleleri yine gündemde yer almakta; sosyal medya üzerinden yayılan yorumlar halkın görüşlerini anında ifade edebilmesine olanak tanırken tarihsel bağlarımız da akıllara geliyor… Bugünkü platformlarda yapılan tartışmalar aslında geçmişte atılan adımların üzerinde yükseliyor denebilir!

 

Düşündüren Soru: Tarihten Ne Öğrendik?

 

Peki günümüz koşullarında yine aynı durumu yaşıyor muyuz? Sosyal medyanın gücüyle hızlı tepki verebiliyor muyuz? Yoksa geçmişten aldığımız derslerle ilerlemekte zorlanıyor muyuz? Belki de yanıtlar beklediğimizden daha karmaşık...