2022 - James Lovelock, İngiliz bilim insanı, çevreci ve fütürist (d. 1919)

Yıl 1919’du ve dünyada pek çok şey değişiyordu. Birinci Dünya Savaşı’nın travmaları tazeyken, İngiltere’nin kırsal bir bölgesinde, James Lovelock adında bir çocuk dünyaya geldi. Doğasıyla uyumlu bir yaşam sürmeyi düşleyen bu çocuk, ilerleyen yıllarda bilimsel kariyerinin temellerini atmaya başlayacaktı. Ancak belki de en büyük etkiyi, onu doğanın sırlarını anlamaya yönlendiren keşifler yapması sağlayacaktı.

James genç yaşta bilimle tanıştı; laboratuvarlarda geçirdiği saatler boyunca büyüleyici deneylere imza atıyordu. İlk yıllarında tıp okuma kararı almıştı ama bu seçim ona yeterli gelmedi. Fakat bu durum onu geri çekmek yerine daha fazla araştırma yapmaya sevk etti çünkü Lovelock'ın zihni sürekli sorularla doluydu: İnsanlar doğayla nasıl bir ilişki kurmalıydı? Doğa ile insan arasında kurulacak köprü ne olabilirdi?

Yıllar geçtikçe Lovelock, bilimin farklı alanlarına yöneldi ve sonunda çevre bilimi ile tanıştı. Geliştirdiği Gaia Hipotezi ile hem iklim değişikliği konusundaki tartışmalara katıldı hem de çevre koruma konusunda çığır açan düşünceler sundu. Gaia Hipotezi, Dünya'nın kendisinin canlı bir organizma gibi davranarak tüm canlıların etkileşim içinde olduğunu savunuyordu ancak birçokları bunu kabul etmekte zorlandı.

Tartışmaların yoğun olduğu dönemde Lovelock, iklim değişikliği hakkında önceden uyarılar yaptı; “Dünya tehlikede” dediğinde kim bilir belki de toplumun ne kadar kaygısız olduğunu görmek onu derinden etkiledi. İronik olarak, birçok kişi onun fikirlerini dikkate almadı ya da aşırı buldu fakat zaman geçtikçe bu düşüncelerinin doğruluğu giderek anlaşılır hale geldi.

1980’lerin başında bilim camiasına kattığı yenilikçi projelerle dikkatleri üzerine çekti; özellikle atmosferdeki karbondioksit seviyelerini ölçmeye yönelik geliştirdiği aletlerle ün kazandı. O zamanlar insanlar iklim krizinin ciddiyetini tam kavrayamamışlardı ama Lovelock’ın çalışmaları adeta kılavuz oldu çünkü o yalnızca teoriler üretmekle kalmadı; somut veriler sunarak gerçekleri gözler önüne serdi.

Lovelock’ın kariyerinde önemli dönüm noktalarından biri de NASA ile olan işbirliğiydi. Mars’a gönderilen Viking uzay aracının ekiplerinde yer almıştı ve burada yaptığı araştırmalar onun bilimsel vizyonunu genişletti; zira uzayın derinliklerinde bile hayat aramak için yeni yöntemler geliştirmeye başladı!

Daha sonra geri döndüğünde ise dünya üzerindeki ekolojik dengeleri incelemeye devam etti ancak belki de en büyük mücadelesi insanların kafasında doğanın sadece pasif bir arka plan değil, aktif bir oyuncu olduğu fikrini yerleştirmekti! Çünkü çoğu insan hala etrafındaki dengeyi anlamıyordu; doğal kaynakların sınırsız olduğunu sanıyorlardı.

Yıllar içinde sayısız makale yazdı ve dünyanın dört bir yanındaki konferanslarda konuşmalar yaptı; ancak bazı insanlar onun düşüncelerine mesafeli yaklaştılar... Buna rağmen yüzleşmek zorunda kaldıkları iklim sorunları arttıkça onun sesinin yankısı daha da güçlendi!

Lovelock için her yeni gün yeni mücadele demekti: Zamanla insanların çevresine duyarsız kalmasına karşı durmak adına verdiği savaşta daha fazla ses getirmeyi başardı – özellikle sosyal medyanın yaygınlaşmasıyla birlikte genç nesiller arasında destek bulmayı da başarmıştı! Belki de en ilginç olanı ise kendi adıyla anılan ‘Lovelock’ modelinin çevresel değişiklikleri açıklayan teoriler arasında yer almasıydı...

Bunların yanında kişisel yaşamında da hayranlık uyandıran kararlar aldı: Yüzde yüz organik tarım uygulamalarıyla kendi bahçesini yaratmak gibi örneklerle topluma ilham verdi! Elde ettiği başarılar onu sadece akademide değil günlük yaşamda da sevilir hale getirdi... Bu noktada sağlıklı gıda üretiminin önemine vurgu yaparak geleceğin nasıl şekilleneceğini sorgulattı!

Son Nefesi

Sadece bilimin sınırlarını zorlamakla kalmadı, aynı zamanda insanlığın evrenselliğini sorguladı… Ne yazık ki James Lovelock’ın son günlerinde yaptığı açıklamalar üzüntü vericiydi: “Ben artık eskiye dönmenin mümkün olmadığını düşünüyorum.”

 

2022 yılında aramızdan ayrıldığında ardında bıraktığı miras yalnızca akademik başarılarından ibaret değildi! Onun düşünceleriyle şekillenen nesiller şimdi ‘doğayı korumak’, ‘sürdürülebilir olmak’ gibi kavramları hayatlarının merkezine koyuyor... Bugün bile tartışmalı şekilde devam eden Gaia Hipotezi’nin etkileri hâlâ hissediliyor - kim bilir belki de bizlere düşen görev onun bıraktığı bayrağı taşımaktır!

 

Ayrıca ölümünün ardından birçok etkinlik düzenlendi ve genç aktivistler tarafından sevgiyle anıldı! Belirli şehirlerde yapılan panellerde fikirlerinin yeniden değerlendirildiği konuşmalar gerçekleşti… İnsanlık tarihindeki ekosistemlerin korunmasına dair mücadelesi hâlâ ilham vermekte!

 

Geleceğe Dair Umutlar

 

Zaman ilerledikçe James’in doktrinlerinin önemi artarken ona olan ilgide yükselmeye başladı özellikle mevcut nesil tarafından benimsenmesi oldukça heyecan vericiydi! Ekosistemi koruma çabaları yalnızca siyasi düzlemde değil bireysel olarak yaygınlaşmış durumda… Ve yine günümüzün sosyal medya ortamlarında sıkça gündeme geliyor: Herkesin elinde bilgi var ama pratikte neler yapılabileceğine dair bilinçlenme şart! Bu bağlamda James’in felsefesi tamamen uygulanabilir olmaktan çıkmayacak kadar değerli duruyor...

 

Kısacası, tarihin tozlu raflarında unutulmayacak biri var artık: Yaşamını doğanın korunmasına adamış olan James Lovelock... Bugünün sorunlarını çözme konusunda ışık tutan düşünceleriyle yaşayan efsanevi bir figür haline gelmiş durumda umarım ki bizler onun öğrettikleri üzerinden yol almaya devam ederiz!