Tunus’un Düşüşü: Bardo Antlaşması ve Sonrası

“Bir ülkenin kaderi, tarihin karanlık köşelerinde kaybolmuş belgelerde mi gizlidir?” Belki de bu sorunun yanıtı, 12 Mayıs 1881 tarihinde Tunus'un başkenti Tünis’te yapılan Bardo Antlaşması'nda saklıydı. Bu anlaşma ile Fransızlar, Kuzey Afrika'da yeni bir kolonileşme sürecini başlatmış ve Tunus’u kendi himayelerine alarak önemli bir stratejik avantaja sahip olmuşlardır. Bardo Antlaşması, sadece Tunus’un geleceğini değil; aynı zamanda bölgedeki diğer ülkelerin de siyasi dengelerini etkilemiştir.

Öncesinde Neler Oldu?

19. yüzyılın sonlarına gelindiğinde, Avrupa devletleri arasında sömürgecilik yarışı hız kazanmıştı. Osmanlı İmparatorluğu’nun zayıflaması ile birlikte, özellikle Fransa gibi büyük güçler Afrika'da daha fazla toprak kazanma peşindeydiler. Bazı kaynaklara göre Osmanlı Devleti’nin zayıflığı, yerel yönetimlerin istikrarsızlığıyla birleşince bölgeye olan yabancı müdahaleleri kaçınılmaz hale geldi.

Tunus ise stratejik konumu dolayısıyla oldukça cazip bir hedef haline gelmişti. Osmanlı'nın egemenliği altındaki bu küçük ülke; Akdeniz'in ortasında yer alıyor ve ticaret yollarının kesişim noktasındaydı. Dolayısıyla Fransızlar için vazgeçilmez bir lokasyondu.

Bardo Antlaşması: Bir Dönüm Noktası

Bardo Antlaşması’nın imzalanmasıyla birlikte Tunus resmi olarak Fransız Protektorası haline geldi. Anlaşmanın içeriği incelendiğinde; Fransa'nın askeri varlığını güçlendirmesi, yönetimde etkili olması ve ekonomiyi kontrol altına alabilmesi gibi unsurlar dikkat çekmektedir.

İstatistiklere göre bu dönemde yapılan yatırımlar sonucunda eğitim düzeyi artmış olsa da; 1881-1934 yılları arasında yaklaşık 250 bin Tunuslu zorla çalıştırılmıştır . Öyle ki bu durum halkın büyük tepkisini çekmiş, milli mücadele hareketlerinin fitilini ateşlemiştir.

Tunus’ta Hayat: Sosyal ve Ekonomik Etkileri

Bazı tarihçilere göre Bardo Antlaşması sonrası dönemde iki ayrı toplum yapısı ortaya çıkmıştır: Kolonyal elit sınıf ve yerli nüfus… Bu ayrım hem ekonomik hem de sosyal hayatta derin yarıklar açmıştır. Kolonilerin getirdiği refah büyük ölçüde Fransızların kontrolündeydi ve bunun sonuçları çarpıcıydı.

Yerel halkın çoğunluğu tarımla uğraşıyor ancak toprağa sahip olamıyordu! Çoğu çiftçi borçlu durumda yaşam mücadelesi veriyordu . İnsanlar sosyal yardımlardan bile mahrum kalıyorlardı çünkü yardım alanlarında sıklıkla ayrımcılık yapılıyordu!

Kültürel Hayatta Değişimler

Bordo anlaşmasından sonraki dönemlerde kültürel anlamda da değişimler yaşandı. Her ne kadar Fransız kültürü dayatılmaya çalışsa da aslında pek çok farklı kültür birleşerek eşsiz bir yapı oluşturuyordu. Savaş zamanında yazılan şiirlerden sokak gösterilerine kadar birçok şey değişmeye başladı! Özellikle gençlerin gözünde bağımsızlık idealine doğru bir yöneliş ortaya çıktı.

Sosyal Medya Öncesi Dayanışma Örnekleri

Günümüzde insanlar kolayca bilgiye ulaşabiliyor ancak o dönemlerde durum bambaşkaydı! Telefon zincirleri ve mahalle dayanışmalarıyla iletişim sağlanmaya çalışılıyordu. İnsanlar radyo duyuruları aracılığıyla haberleşiyor bazen de mektupla mesajlaşıyorlardı! Öyle ki Tünis'te yaşayan bir aile tüm mahalleye haber vermek için neredeyse her gün sokakta toplanırdı . Birçok aile birlikte dayanışma sergileyerek çeşitli organizasyonlara katılıyor veya kendi aralarında yardım topluyorlardı!

Zamanla Yaralı Kalplerin İsyanı

Tarih boyunca çeşitli direniş hareketleri ortaya çıktı ama en önemlisi 1950’ler sonrasıydı... Zaman ilerledikçe bağımsızlık ruhu daha belirgin hale gelmişti! Ancak bugünün dillerinden biri olan Twitter’da @.......... hesaplarının benzeri o yıllarda mevcut değildi tabii ki . İşte tam burada “sosyal medya” kavramıyla kıyaslamak gerekirse şunu söyleyebilirim ki… O dönemde insanlar aralarında güçlü bağlar kurarak hayata tutunmayı başardılar!

Sonuç Olarak Ne Öğrendik?

Bardo Antlaşması ile başlayan süreç Türkiye'nin yanı sıra birçok ülkeyi etkileyen sömürgeci politikaların en çarpıcı örneklerinden biridir belki de… Bugün bile birçok insan geçmişte yaşananların sonuçlarını hâlâ hissediyor! Peki bizler geçmişten nasıl ders çıkarıyoruz? Şimdi kendimize şu soruyu sormalıyız: Tarihten aldığımız derslerle bugünkü dünya düzenini nasıl şekillendirebiliriz?