1968 Kazlıçeşme Derby Lastik Fabrikası İşgali: İşçi Mücadelesinin Sesi

Bazı tarihçiler, 1968 yılını sadece dünya genelinde gençlik hareketlerinin zirveye ulaştığı bir dönem olarak değil, aynı zamanda işçi mücadelesinin de önemli bir dönüm noktası olarak değerlendirmektedir. 22 Mayıs 1968'de İstanbul'un Kazlıçeşme semtinde bulunan Derby Lastik Fabrikası'nda yaşanan işgal olayı, hem yerel hem de ulusal düzeyde büyük yankılar uyandırmıştı. Peki bu olayın arka planı neydi ve sonuçları neler oldu?

Olayın Arka Planı

Türkiye’nin ekonomik durumu 1960’ların sonlarına doğru oldukça çalkantılıydı. O dönemde sanayi devrimi henüz tam anlamıyla hissedilmemiş, fakat tarımda geçim sıkıntısı çeken halk için şehirlerin kapıları ardına kadar açılmıştı. İstanbul’a göç eden işçi sınıfının çoğunluğunun çalıştığı fabrikalardaki çalışma koşulları ise pek iç açıcı değildi. İşte bu atmosferde, birçok fabrika işçisi kendi haklarını savunma adına daha fazla dayanışma göstermeye karar verdi.

Özellikle Kazlıçeşme'deki Derby Lastik Fabrikası çalışanları, düşük ücretler ve kötü çalışma şartlarına karşı birleşerek harekete geçmeye karar verdiler. İddia edilir ki, 22 Mayıs sabahında yaklaşık 300 işçi fabrikayı işgal etti; eylemlerine başlamış oldular!

İşgali Yaşayanlar

17 Ağustos 1999 depreminden sonra Gölcük'te enkaz altından kurtarılan kişilerin gözyaşları gibi; bu fabrikanın içinde de umut ve kararlılıkla dolu gözler vardı. O günlerde fabrika müdürü olan Ahmet Yıldız’ın ifadesine göre “İşçilerin sesleri duvarların arasından yankılanıyordu.” Yıldız, o dönemki gerilimi anlatırken yüzündeki korkuyu gizleyemedi.

Ayrıca resmi kayıtlara göre eylem boyunca polis ve güvenlik güçleri fabrikanın çevresini kuşatmıştı; ancak herhangi bir müdahale olmamıştı! Sonuçta bu durum bile olayın büyümesine zemin hazırladı.

Sosyal Medyanın Yokluğunda Dayanışma

Bugün sosyal medya platformları sayesinde anlık bilgilere ulaşabiliyoruz ama o yıllarda her şey daha farklıydı. Çeşitli mahallelerde dayanışma ağları kurulmuştu! Komşular telefon zincirleri ile haberleşerek eylemi destekleme kararı alıyorlardı. İnsanlar radyo duyuruları aracılığıyla yardım topluyor, ihtiyaç sahiplerine ulaşmaya çalışıyorlardı.

Dikkat çeken şeylerden biri ise sosyalist grupların organizasyonuydu! Çeşitli sol görüşlü dernekler fabrikaya destek vermek için harekete geçtiği iddia edilir ki sokaklarda yürüyüş düzenlemeye başladılar. Bir nevi kalabalıkların birlik olduğu bir ortam yaratılmıştı.

Eylemin Sonuçları

İşgale katılan işçilerin beyanlarına göre olay sadece belirli taleplerin karşılanması ile sonuçlanmadı; aynı zamanda Türkiye genelindeki diğer fabrikalarda da benzer hareketlerin fitilini ateşledi! Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (Türk-İş) bile bu duruma kayıtsız kalamadı ve çalışanların haklarını savunmaya yönelik adımlar attı.

Kazlıçeşme'deki fabrika eyleminin ardından hükümet çeşitli reformlarla birlikte sendikal hareketlere yönelik daha olumlu tavır takınmaya başladı ancak o zamana kadar birçok başka yerde benzer eylemlerin yaşanması kaçınılmazdı!

Tarihin Tekerrürü: Bugünle Bağlantılar

2023 yılında yine benzer ekonomik sorunlar yaşayan Türkiye'de grevler artmakta ve işçilerin talepleri sosyal medyada hızla yayılmakta! Twitter'da @........... (Gizlenmiştir) gibi hesaplar üzerinden grevlerle ilgili anlık gelişmeler aktarılmakta... Bugün kim bilir belki de yapılan yorumlar geçmişin izlerini yeniden gün yüzüne çıkartacak!

Tarihi olaylardan çıkaracağımız derslerden biri belki de “Birlikte olunca başaramayacağımız hiç bir şey yoktur!” anlayışı olabilir… Gerçekten öyle mi? Bizim neslimiz bugünün gücünü geçmişle nasıl sentezleyecek? Gelecekteki mücadeleler hangi şekillerde kendini gösterecek? Herkes kendi cevabını aramalıdır!